Free your mind (terug naar Afrika, deel 8)
Het hele verhaal over Moussa is nog lang niet verteld. En ondertussen gaat het leven door. Dat is het moeilijkste, zeggen mensen altijd als ze iemand hebben verloren, dat alles gewoon doorgaat. En terecht. In onze cultuur zijn er geen afgebakende ankermomenten waarop de overledene wordt herdacht en waarop je je kunt verbinden met de mensen die ook rouwen om het verlies. Niet zoals in Senegal waar de overledene op de achtste en veertigste dag na zijn overlijden wordt herdacht en geëerd, waar er bij begroetingen op straat wordt gebeden voor de overledene en waar de eerste periode na het overlijden steeds mensen op condoleance bezoek komen.
'Een vrije geest is een creatieve geest.'
Toen we in de namiddag thuis kwamen uit Senegal, ging Egbert Jan gelijk door naar de eindmusical van zijn oudste dochter. De volgende ochtend gingen de kinderen weer naar school. Ik vond de overgang zwaar. Van Afrika naar Nederland. Van rouwen naar werken. Van stilstaan bij de dood, naar me weer verliezen in het doen van de dingen die moeten gebeuren. Van alle tijd en rust hebben (op Gorée), naar mama in een groot gezin zijn.
'Free your mind' hoorde ik Moussa in mijn hoofd zeggen, toen ik de dag na onze terugkeer uit Senegal enigszins piekerend in bed lag. In de dagen direct na zijn dood heb ik de aanwezigheid van Moussa heel sterk gevoeld. Zo sterk dat het vaak voelde alsof hij fysiek in de kamer was. En zelfs dichterbij, als ik het in woorden moet uitleggen dan leek het alsof hij warme vleugels om me heen sloeg, om mij gerust te stellen en kracht te geven. Ik ben nog nooit zo nabij met de dood geconfronteerd, en deze ervaring verbaasde me. Ik verwachtte niet dat iemands aanwezigheid er nog zo sterk zou zijn na zijn overlijden. En zeker verwachtte ik geen paranormaal-achtige ervaring. Maar meer dan dat het me verbaasde stelde het me gerust. Naast het prettige serene gevoel gaf het me ook de geruststelling dat hij in vrede was en dat hij geen wrok tegen me koesterde. Ik zal hier later meer over schrijven, ook over de bijzondere dingen die we meemaakten onderweg met de kist terug naar Senegal.
Naarmate de tijd verstreek werd Moussa's aanwezigheid steeds minder dicht. Het voelde ijler, alsof hij verder weg was. Ik vond het ook wel jammer, want ik wilde het liefst voor altijd doordrongen blijven van dit besef van vrede. Maar hij ging verder op zijn reis (zo voelde het) en ik ook. Daarom was het inzicht dat hij me na terugkeer uit Afrika gaf een extra mooi cadeau: 'Free your mind', hoorde ik zijn zware stem zeggen, met mededogen lachend omdat ik me zo druk maakte. En tegelijk met de woorden kwam de ervaring. Mijn hoofd was leeg, stil en open. 'Ik hoef niet de hele tijd na te denken. Ook als ik niet denk, is alles goed, beter zelfs', wist ik. Ik vond het een heel behulpzame instructie, want 'free your mind' gaat nog verder dan 'open your mind' of mindful zijn. Ik bevrijd mijn geest door haar niet de hele tijd als een ongeleid projectiel te laten denken, maar door haar leeg te laten. Wat een ruimte en wat een vrijheid! En met die ruimte en vrijheid komt de creativiteit en inspiratie. Een vrije geest is een creatieve geest.
In de dagen direct na zijn dood ervoer ik veel stress omdat er van alles geregeld moest worden en ik weinig sliep, maar ik ervoer ook een diepe vrede. Zoals hij daar lag, in rustige overgave, liet hij mij zien dat het geen enkele zin heeft om gespannen te zijn. Als puntje bij paaltje komt (en dat komt het bij iedereen ooit) dan moet je wel loslaten. Je moet je spullen loslaten, je lichaam, je adem, je hele bestaan. Alles en het enige wat je meeneemt ben je zelf, ten diepste. Dat kun je niet vasthouden en je kunt het ook niet kwijtraken. Dus, geef de verkramping op en leef! Ik nam me voor het nooit meer te vergeten. En.. maar.. natuurlijk vergat ik het weer. Het leven gaat door. De dingen die moeten gebeuren nemen het over. Ik wind me weer op over onbelangrijke dingen en mijn gedachten ratelen door. Tot ik weer stop, stilsta en het deurtje in mijn hoofd open zet - of, nauwkeuriger gezegd - ruimte geef om het deurtje open te laten gaan. 'Free your mind', is mijn mantra om wakker te worden en wakker te zijn. Niet als een opdracht aan mezelf, niet als iets nieuws wat ik van mezelf moet, maar als een ingang terug naar NU. Dankjewel, weer, wijze Moussa, voor deze levende inspiratie. 🙏🙏🏿
Vanuit Moussa's bunker keek je uit op deze inham in zee.