Hoe rouw je om iemand die je al jarenlang aan het verliezen was?

Hoe rouw je om iemand die je al jarenlang aan het verliezen was? Ze was al zo lang aan het vertrekken, steeds een beetje meer… Vanaf dat ik wist dat mijn moeder alzheimer had was ik afscheid aan het nemen, me ervan bewust dat ik haar aan het verliezen was. Een afscheid uitgesmeerd over jaren.

Maar was er ook één moment dat ik definitief afscheid nam? Het moment dat ze niet meer herkende wat haar altijd zo dierbaar was geweest, haar huis, haar man, mij? Het moment dat de waanzin definitief had toegeslagen, toen ze die verwilderde blik in haar ogen kreeg die niet meer wegging? Was het toen ze haar heup had gebroken en besloten werd om haar pijn te verdoven en haar in slaap te houden, zonder voeding? Was het in al die dagen erna toen ze stervende was? Maar liefst tien dagen lang was ze onderweg naar de andere zijde, en elk moment weer was ik me bewust van het verlies, terwijl er toch niet een aanwijsbaar moment was dat ik afscheid nam. Net zoals dat er in die hele periode ervoor niet was.

Hét afscheidsmoment zou wel de teraardebestelling zelf moeten zijn geweest. Mijn moeder’s neven en kleinzonen lieten de touwen zakken. Mijn zoon van 15 en mijn zoon van 24 die hun oma teruggeven aan de aarde… zo’n ontroerende gebeurtenis, extra aangrijpend omdat zij zelf zo kortgeleden afscheid hadden moeten nemen van hun vaders. Maar ik voelde niets. Het was net alsof ik er helemaal niet was, alsof ik er van veraf naar keek. Ik was verbaasd over mijn staat van verdoving. Maar kennelijk werkte het zo, deze rouw.

Twee maanden na haar dood heb ik eindelijk weer gehuild. Langzaam kwam mijn gevoel weer terug. Dat kun je dus niet afdwingen. Rouw komt in zijn eigen tempo en ritme. Eerst was het alsof er een prop in me zat die er niet uitkwam. Nu voel ik eerder een grote leegte. Geen verdriet, geen somberte, eerder een kale vlakte. Het voelt ongemakkelijk, want ik ben op onbekend terrein. Maar als ik er geen label op plak, dan is het niet slecht, dit grote, uitgestrekte niets. Het is de plek waar ik afscheid neem. Daar is hier alle ruimte voor. Ik heb er niets over te zeggen, het voltrekt zich kennelijk vanzelf, deze ongrijpbare rouw.