Het uur van de waarheid

Voor een cultureel antropoloog zijn het interessante tijden. Ik vind het heel boeiend om te zien hoe wij ons supersnel hebben kunnen aanpassen aan deze geheel nieuwe situatie. Het ontroert me dat ons sociaal bewustzijn wakker wordt, dat er op zo veel creatieve manieren hulp wordt aangeboden en we nieuwe manieren vinden om ons met elkaar te verbinden. Zo zat ik vorige week ineens in een zoommeeting met Typhoon. Zo’n kans om face to face met een bekend iemand in gesprek te gaan, zo’n nieuwe vorm van verbondenheid, dat is echt iets nieuws wat in deze coronatijd is ontstaan.

Het meest fascinerend vind ik de manieren waarop mensen omgaan met de onzekerheid van deze situatie. Terwijl alle bodem is weggevallen en het onduidelijk is hoe onze toekomst eruit zal zien, lijken sommige mensen perfect te weten wat er nu in de wereld aan de hand is en wat er gaat gebeuren. Zo werd ik laatst uitgenodigd voor een ‘global mass meditation to end corona virus’. Kijk er is niets mis met samen bidden of mediteren voor mensen die het moeilijk hebben, of gewoon voor vrede in jezelf. Maar mediteren om iets te elimineren vind ik getuigen van veel fantasie: De fantasie dat je almachtig bent en iets onbeheersbaars kunt beheersen. Ik zie het als compensatie van de onmacht die bij deze onzekere tijd hoort.

Een ander antwoord op de onzekerheid is het aanhangen van allerlei fantasierijke (samenzwerings)theorieën. Ik heb mijn ogen uitgekeken van alle gekke berichten die er de laatste tijd voorbij komen, ook van mensen die ik ken en graag mag. ‘Lieve mensen, wordt toch wakker’. ‘We worden allemaal als schapen voor de gek gehouden.’ Ik ben stomverbaasd. Mensen van wie ik het helemaal niet verwacht (ik schatte ze ze altijd in als weldenkend en vredelievend) delen enthousiast opruiende filmpjes van de grote samenzweringsdenker David Icke (‘De wereld wordt bestuurd door shapeshiftende reptielachtigen. Onder hen zijn bijvoorbeeld ook Beatrix en de Dalai Lama…’) en entertainer Robert Jensen met zijn zelfgemaakte youtube show, die hij als een soort CNN nieuwsuitzending neerzet. Als ik verbaasd reageer dat ze dit soort berichten delen krijg ik bijvoorbeeld als antwoord: ‘Ik kijk graag verder dan mainstream nieuws.’ Het is inderdaad allesbehalve mainstream: Jensen leidt zijn show in met ophitsende teksten als ‘wees geen slaaf van andermans agenda en breek los uit de meeloperij’ en noemt de lockdowns van Italië en Spanje onnodig. We worden volgens hem massaal gemanipuleerd, dus waarschuwt hij ons met zijn gezwollen Veronica radiostem op dreigende toon (en zonder enige onderbouwing): ‘Be careful...very careful’.

Wees voorzichtig…. heel voorzichtig…: wat een stemmingmakerij! Natuurlijk zijn we voorzichtig. We moeten wel! We moeten namelijk afstand houden en voorkomen dat het virus zich verspreidt. Maar als ik dat tegen een samenzweringsdenker zeg, dan is het antwoord dat ik gehypnotiseerd ben door de illuminati. ‘Het virus is helemaal niet zo erg’, lees ik op meerdere plekken. ‘Griep is veel gevaarlijker.’ En: ‘het nieuws is gemanipuleerd’, ‘de beelden uit Italië zijn fake.’ ‘Het corona virus is alleen maar een afleidingsmanoeuvre om stiekem 5G over de wereld uit te rollen en een vaccin erdoorheen te drukken.’ ‘De grootste mass control ever is gaande, en iedereen doet mak mee.’ ‘Het is net een hele slechte science fiction film. Als we onszelf in die film zouden zien, dan zouden we verwonderd zijn hoe we ons laten manipuleren door een griep.’ ‘Mensen wordt toch wakker’…

Laten mensen nu hun ware gezicht zien en waren ze altijd stiekem al samenzweringsdenkers, of zijn ze het geworden in deze turbulente tijd? In elk geval lijkt het uur van de waarheid te zijn aangebroken en wordt zichtbaar hoe mensen in onzekere tijden reageren. Dat geldt ook voor mij. Normaal gesproken zou ik dit soort vreemde berichten met een korreltje zout nemen en ze naast me neerleggen. Ik ben niet uit op strijd en wil geen gedoe met mensen die ik verder graag mag. Maar ik voel me nu genoodzaakt om me te distantiëren van dit soort schadelijke stemmingmakerij. Door de boel zo op te stoken, stimuleer je elkaar niet bepaald om deze moeilijke situatie uit te houden. Daarbij ga je compleet voorbij aan de werkelijkheid van al die mensen die nu door het virus worden getroffen, bijna 100.000 doden wereldwijd, mensen in de zorg die overuren draaien… Waar is de compassie gebleven? Maar ja, volgens de complotdenkers zijn de cijfers en de mediabeelden natuurlijk gemanipuleerd….

Ik heb laatst een Facebook groep verlaten die een soort ontmoetingsplaats voor conspiracy gelovigen was geworden. De groep was ooit opgezet om informatie over de verschillende kanten van vaccineren te delen, maar toen ik er weer eens kwam kijken bleek het een soort vrijplaats te zijn geworden waarin de wildste verhalen werden gedeeld. Ik zag er een filmpje waarin werd verteld dat corona met een föhn kan worden genezen. Ook schreef iemand dat er in Senegal een Amerikaans schip was aangemeerd met soldaten die stiekem tests doen op de bevolking. Om mijn vertrek toe te lichten schreef ik een post. Wel paradoxaal: terwijl leden van deze groep altijd heel fel tegen censuur zijn, is mijn bericht niet geplaatst.

Op mijn tijdlijn las ik gisteren een bericht van iemand die een wandeling richting Frankrijk wilde gaan maken als deze ‘(onnodige?!) lockdown’ nog lang zou gaan duren (een ander antwoordde dat ze van plan was om naar Spanje te fietsen). Ik schrok me rot van alle duimpjes en hartjes. We hebben een intelligente lockdown, oftewel, we worden aangesproken op onze eigen verantwoordelijkheid om binnen te blijven, waarom zou je dan juist naar buiten gaan? We moeten het toch echt even uithouden allemaal?l Laten we elkaar steunen om deze tijd met peace of mind door te komen, in plaats van de boel op te stoken.

Even voor de duidelijkheid: ik geloof niet heilig in onze machthebbers. De aarde is er erg aan toe, we hebben er een zooitje van gemaakt. En er is te weinig serieus onderzoek gedaan naar de effecten van al die gekke nieuwe straling op onze gezondheid. Ik vind het heel dubieus dat 5G zo ongemerkt wordt uitgerold, terwijl er ook onder artsen en wetenschappers zoveel weerstand tegen is. En natuurlijk moeten we nu heel alert zijn dat de crisissituatie niet door fouteriken wordt misbruikt om nieuwe, voor hen gunstige, regels door te voeren.

Samenzweringsdenkers zullen het wel eens zijn met bovenstaande, maar ze doen er nog een schepje bovenop. Of heel veel schepjes… Ze verzinnen oorzaken en onderliggende motieven. Ze zien overal dwarsverbanden en wijzen een gemeenschappelijke vijand aan. Het verhaal van een groot alomvattend geheim plan en een duistere elite die de aarde bestuurt geeft een gevoel van zekerheid, het maakt de (nu wel heel) ingewikkelde werkelijkheid een stuk eenvoudiger.

We zitten met de hele wereld in een totaal onzekere situatie. Deze coronatijd is voor ons allemaal nieuw. Het zekere voor het onzekere willen nemen is een overlevingsmechanisme van de mens die graag wil dat alles altijd zo doorgaat als het was. Wij houden niet van verandering, continuïteit stelt onze werkelijkheid veilig. Juist daardoor worden we nu op de proef gesteld. Kun je naar binnen keren en het uithouden? Kun je je angsten zien en doorademen, hoeveel onrust je ook voelt?

Gisteren werd ik door iemand getagd in een bericht met allemaal filmpjes van Jensen. Ze vond namelijk dat ik niet goed geïnformeerd was. Toen ik haar antwoordde dat ik Jensen nou niet bepaald een betrouwbaar persoon vond, zei ze: ‘Dan zijn we uitgepraat.’ Toen ik daarna niet meer reageerde bleken we toch niet uitgepraat te zijn, want er volgden verbeten reacties: ‘Ik heb je de bewijzen (de links naar de Jensen show dus…) geleverd en nog weiger je te kijken. Met een houding als die van jou rest je niets anders dan het te ondervinden.’ En een uur later - ik had niet meer gereageerd - nog eentje: ‘Anna Myrte, je bazelt zonder het te weten.’

Iemand die vanuit een ingekaderd geloofssysteem leeft, deelt de wereld in volgens zijn principes. Als je met een lid van zo’n systeem praat, heb je geen wezenlijk contact, je hoort alleen maar theorieën die met bevlogenheid worden gebracht. Gretig worden er optelsommen gemaakt en conclusies getrokken. En als je er anders over denkt, dan ben je een afvallige. Ik ben wel vaker gespamd met berichten met ‘bewijzen’ door conspiracy denkers. Als ik geen interesse toonde, dan volgde het ene na het andere bericht met ‘informatie’. Aan de gedrevenheid en de gretigheid waarmee ‘bewijslast’ wordt gedeeld, herken ik de complotdenkers. De sfeer is allesbehalve rustig, maar opgefokt, net zoals in de show van Jensen. Ook is de toon gewichtig, de humor is ver te zoeken!

Met ‘met zijn allen weten hoe het zit en geen tegenspraak dulden’ verpest je niet alleen de sfeer, het is ook een erg op jezelf gerichte staat van zijn. Ik begon dit stuk met te vertellen over alle wonderbaarlijke initiatieven die overal ontstaan. We blijken over enorm veel discipline en naastenliefde te beschikken om te doen wat noodzakelijk is: binnen blijven, afstand houden, voor elkaar zorgen. Juist dit sociaal bewustzijn, het collectief geweten dat wordt aangesproken, zorgt ervoor dat we ons niet zomaar laten meeslepen door angst, dat we handelen vanuit vrijheid en autonomie en geen maatregelen tolereren die te ver gaan. We doorstaan deze tijd door te focussen op verbinding en eigen verantwoordelijkheid.

Maar als je vanaf de zijlijn deze vanzelf oprijzende goedheid probeert te ondermijnen door alomvattende theorieën te verkondigen, waar ben je dan op uit? Het enige sprookje van een strijd tussen goed en kwaad speelt zich in jezelf af. Aan jou de keuze met wat voor state of mind je door het leven wilt gaan…